Luonddudieđalaš guovddášmusea Luomus ja Comms Viikki ja Meahciráđđehus, Luonddubálvalusat
Suodjalanguovllut veahkehit lottiid vuogáiduvvat dálkkádatrievdamii. Dálkkádaga liegganettiin eará eallišlájaide heivvolaččamus dálkkádatdilit sirdašuvvet ain davvelii, mii bákkuha šlájaid sirdašuvvat daidda heivvolaččamus dálkkádaga mielde. Seammá áigge olbmo doaimma bokte rievdaduvvon birrasat dahket váttisvuođaid. Šlájain leat stuorra váttisvuođat vuogáiduvvat seammá áigge eallinbirrasaš šlája hedjoneapmái ja dálkkádatrievdama dahkan deaddagii.
Dutkan čielggadii dálkkádaga liegganeamis boahtán loddešlájaid valljodatnuppástusaid suodjalanguovlluin ja daid olggobealde viđa jahkelogi áigge. Dutkit áice. ahte luonddusuodjalanguovllut leat earenoamáš eallinbiras máŋggaide šlájaide. Suodjalanguovllut veahkehit sihke davvi loddešlájaid doalahit juolgesajis dálá leavvanguovllu máttaravddas ja oasi mátta loddešlájaid leavvat ođđa guovlluide daid leavvanguovllu davveravddas.
– Suoma suodjalanguovllut leat eanaš luonddudili meahcit ja jeakkit, mat estet davvi šlájaid geassádeami. Eandalii davvi šlájaide čuohcá stuorámus fuolla dálkkádatliegganeami vuolde. Daid uhkida dálkkádatliegganeami lassin eallinbirrasiid šlája hedjoneapmi earret eará vuovdedoalu ja jekkiid goikadeami bokte, muitala dutki Petteri Lehikoinen Helssega universiteahta Luonddudieđalaš guovddášmuseas, Luomusis.
Davvi loddešlájat ellet liegganan dálkkádaga ja leavvaneastagiid čárvestagas, go daid geassádeami ráddjejit Jiekŋamearra ja Gielasvárit. Go šlájat eai sáhte sirdašuvvat davvelii, daid sogahuvvama riska lassána. Luonddusuodjalanguovllut leat dáidda davvi lottiide suodjehámmanat, main šlájaid valljodagat leat ain allagasas suodjalanguovlluid olggobeale guovlluide veardidettiin.
Lávkkit mátta šlájaid leavvamii
Suodjalanguovllut veahkehedje maiddái oasi mátta šlájain sirdašuvvat davvelii. Váimmusguovlluin suodjalanguovlluide sorjavaš mátta šlájat, dego uhcalivkkár dahje uhcačáihni, lassánedje davás leavadettiin olu buorebut suodjalanguovlluin go daid olggobealde. Dáid šlájaide suodjalanguovllut leat dehálaš duolmmastangeađggit, maid mielde dat sáhttet leavvat nuppástuvvi dálkkádaga mielde maiddái guovlluide, main dat eai ovddežis leat bessen.
– Dát áican deattuha geográfalaččat oktilaš ja gokčevaš suodjalanfierpmádaga mávssolašvuođa. Dat dahká maiddái hástalusa suodjaleami plánemii. Boahttevuođas suodjalanguovlluid vuođđudettiin galggašii vuhtii váldit maiddái daid šlájaid gáibádusat, mat easkka leat easkka leavvamin máddin, dadjá Petteri Lehikoinen.
Luonddusuodjalanguovllut dustejit dálkkádatrievdama váikkuhusaid
Dálkkádatrievdan ja eallinbirrasiid hedjoneapmi leat stuorámus sivat luonddu máŋggabealatvuođa geahppáneapmái. Dutkamuša bohtosat čujuhit, ahte suodjalanguovllut cagget luonddu máŋggahámatvuođa jávkama dálkkádaga rievddadettiin.
– Dálkkádatrievdama hehttehusaid njoahcudeami bokte suodjalanguovllut addet midjiide lasi áiggi darvánit dálkkádatrievdama sivaide ja čuovvumušaide. Bohtosat roahkasmahttet lasihit suodjalanguovlluid, ja dása duvdá maiddái riikkaidgaskasaš mihttomearri 17 proseantta suodjaluvvon eanaviidodagas, deattuha akademiijadutki Aleksi Lehikoinen Luomusis.
Suodjalanguovllut sáhttet eastit dálkkádatrievdama juo ieža, go boares meahcit ja luonddudili jeakkit doibmet čitnavuorkán.
Dutkamuš lea dahkkon Helsset universiteahta Luomusa, Luonddu- ja meahcivalljidikšunfoandda ja Meahciráđđehus Luonddubálvalusaid ovttasbargun ja almmustahttojuvvui árvvus adnon riikkaidgaskasaš Clobal Change Biology -almmustahttinráiddus
Originála artihkal: Protected areas act as a buffer against detrimental effects of climate change. – Evidence from large‐scale, long‐term abundance data
Oktavuođadieđut:
Dutki Petteri Lehikoinen
Helsset universiteahtta
Luonddudieđalaš guovddášmusea LUOMUS
+358407233383
petteri.lehikoinen(at)helsinki.fi
Akademiijadutki Aleksi Lehikoinen
Helsset universiteahtta
Luonddudieđalaš guovddášmusea LUOMUS
+358451375732
aleksi.lehikoinen(at)helsinki.fi
Dutki Andrea Santangeli (eŋgelasgillii)
Helsset universiteahtta
Luonddudieđalaš guovddášmusea LUOMUS
andrea.santangeli(at)helsinki.fi
Suodjalanbiologa Ari Rajasärkkä
Meahciráđđehus, Luonddubálvalusat
ari.rajasarkka(at)metsa.fi
Áššealmmái Kim Jaatinen
Luonddu- ja meahcivalljidikšunfoanda (Luonnon- ja riistanhoitosäätiö)
kim(at)luontojariista.fi