Säʹmmlai dommvuuʹd luâttväärrplaan lij ååʹn juõʹǩǩka vuäǯǯamnalla julkaisut.metsa.fi -seeidain.Luâttväärrplaan lij lookkâmnalla lääddas da tâʹvvsääʹmǩiõʹlle.Aanar- da nuõrttsääʹmǩiõllsa versio puäʹtte seeidaid mâʹŋŋlest.
Säʹmmlai dommvuuʹd luâttväärrplaan ohjjad Meäʹcchalltõõzz toiʹmmjummuž säʹmmlai dommvuuʹdest iiʹjji 2022–2027. Ååʹn õlmstõttum luâttväärrplaan lij ââʹnnmest eeʹjj 2027 räjja, koon mâŋŋa tõʹst tuejjeet eʹpet ođđ versio.
Ođđ luâttväärrplaan lij tuejjuum õhttsažplaaneem kuånstivuiʹm. Linjjummuž lie tuejjuum vuuʹd da mäddkååʹdd toiʹmmjeeʹjin nårrjam õhttsažtuâjj-jooukin di Sääʹmteeʹǧǧ nõõmtem Akvé: Kon -tuâjj-jooukin. Projeeʹktest lie leämmaž še määŋg jeeʹres teeʹmmjoouk, koin leät čiŋlmõõvvâm tääʹrǩben jeäʹrbi mieʹldd turiism, puäʒʒhååid, kooʹddi da vuuʹd nuõri tuõivvjid da taarbid.
Sääʹmteeʹǧǧ saaǥǥjååʹđteei Tuomas Aslak Juuso kommentâstt säʹmmlai dommvuuʹd luâttväärrplaan tuejjeemproseeʹss nääiʹt:
“Sääʹmteeʹǧǧ da Meäʹcchalltõõzz kõskksaž mainstõõllmest säʹmmlai dommvuuʹd luâttväärrplaan tuejjummuž pirr lij leämmaž šiõǥǥ jiõgg.Lij fiin äʹšš, što sääʹmkulttuur kuõskki vaaiktõõzzi ärvvtõõllmõõžž vääras vuâđđeeš proseeʹss aalǥâst Akwé:Kon -tuâjj-joouk mij õõutâst saǥstõõllâm toiʹmmjem-maall vuâđald.
Sääʹmteeʹǧǧ da Meäʹcchalltõõzz kõõsk čõõđtum saǥstõõllmõõžžin õhttsažfiʹttjõõzz kauʹnneš määŋgai miârkteei aaʹšši vueʹzzeld da sueʹppeš še tååimain, koid Meäʹcchalltõõzz jååʹđteʹmen äʹlǧǧep õõutsââʹjest oouʹdeed.Teâđast pååʹrd ool paʹcce še kõõččmõõžž, koin jeäʹp oʹnnstam kaunnâd õhttsaž vuäinalm, ouddmiârkkân Lappi paalǥâskååʹdd vuuʹdest jälsteei säʹmmlai vuõiggâdvuõđi raʹvvjummuž, malmmooccâm da kuåivâstoiʹmmjummuž di mieʹcstemlooʹvi kaaupšummuž da lååʹppmieʹrid kuõskki mieʹrǩǩummši vueʹzzeld.”
94 jeeʹres tåimmad ohjjeʹmen Meäʹcchalltõõzz toiʹmmjummuž
Luâttväärrplaan täävtõssân lij riikk määddai da čaaʹʒʒi nuʹtt šiõǥǥ da ǩeâllʼjeei obbäuʹǩǩ ko vueiʹtlvaž. Säʹmmlai dommvuuʹd luâttväärrplaan tåimmprogramm vuâđđââvv Meäʹcchalltõõzz strategiaaʹje. Strategiast jååʹđtum tåimmʼmõõžž väʹlddliinj lie:
1. Vasttõõzzlaž da õhttsažtuõjju vuâđđõõvvi toiʹmmjummuš da tõn ooudâsviikkmõš
2. Äimmõsmuttâz tuõʹllstõõllmõš da tõõzz šiõttlõõvvmõš
3. Luâđ määŋghämmsažvuõđ staanmõš da lââʹzztummuš di kulttuurääʹrb staanmõš
4. Vuuʹd oummi pueʹrrvââjjmõš di vuuʹd luõttu da luâttvääraid vuâđđõõvvi jieʹllemvuõʹjji oudldõõzzi staanmõš da ooudummuš (biotääll)
Väʹlddliinji vuâlla leät listtääm konkreettlaž tååimaid, koin šâdd obb luâttväärrplaan vuâđđ. Tååim lie õhttsiʹžže 94 da tõi teâuddjummuž seuʹrrjet juõʹǩǩ eeʹjj.
Meäʹcchalltõs säʹmmlai dommvuuʹdest
Säʹmmlai dommvuuʹd määddain 90 proseʹntted lie Meäʹcchalltõõzz vaaldšmem riikk määdd. Tõin 72 proseʹntted koʹlle Meäʹcchalltõõzz Luâttkääzzkõõzzi vaaldšmem suõjjlem- da poostaivuuʹdid di 13 proseʹntted koʹlle Meäʹcchalltõõzz Ǩiiddâlmoouʹdummuž vaaldšmem luâtt-täällvuuʹdid. Meäʹcctääl valdšmest lie 15 proseʹntted vuʹvddšorrâdvuõđâst, da tõʹst nuʹtt pieʹll lij meäʹcctäälltoiʹmmjummuž vueʹlnn.
Lââʹssteâđ:
Projeʹkttjååʹđteei Olli Lipponen, teʹl. 0206396520, olli.lipponen@metsa.fi
Ohjjeemjoouk saaǥǥjååʹđteei Pirjo Seurujärvi, teʹl. 0206397704, pirjo.seurujarvi@metsa.fi
Saamelaisten kotiseutualueen luonnonvarasuunnitelma 2022–2027
https://julkaisut.metsa.fi/julkaisut/show/2649
Sápmelaččaid ruovttuguovllu luondduriggodatplána 2022–2027
https://julkaisut.metsa.fi/se/almmustahttimat/show/2650